برای چندمین بار در سال‌های اخیر، محمداطبایی چهره شناخته‌شده سینما و از معدود پخش‌کنندگان بین‌المللی فیلم در ایران، به خبرسازی‌های مربوط به حضورهای بین‌المللی سینمای ایران تاخت و آن را حاصل حضور در جشنواره‌های دروغین یا بی‌اهمیت دانست.

اطبایی در یک یادداشت بلند، عنوان کرد: «بررسی حضورها و جایزه‌های بین‌المللی حداقل پنج سال اخیر سینمای ایران به نتایج تأسفباری رسیده که نزدیک ۸۰درصد این اتفاقات در جشنواره‌های دروغین و بسیار کم‌ارزش و شبه جشنواره رخ داده‌اند.»

نقش دلال‌ها در بین‌المللی شدن سینما!

مدیران دولتی مدعی هستند هیچ جشنواره مهم بین‌المللی وجود ندارد که حداقل یک فیلم از ایران در آن حضور نداشته باشد. امیر اسفندیاری، معاون جشنواره جهانی فیلم فجر که همیشه نامش در میان مدیران سینمایی مسافر به جشنواره‌های خارجی دیده می‌شود، چندی پیش در مصاحبه‌ای مدعی شده بود: «سینمای ایران بعد از سه دهه همچنان توانسته در جشنواره‌های جهانی حضور پررنگی داشته باشد. به اعتقاد من سینمای هیچ کشور دیگری به اندازه سینمای ایران تا این اندازه حضورش در عرصه بین‌المللی مستمر نبوده و نتوانسته در این سال‌ها به عنوان سینمایی که در کل جشنواره‌های دنیا به آن توجه می‌شود، اهمیت پیدا کند. در حال حاضر هم با فیلم‌های جدید و خون تازه‌ای که وارد سینمای ایران شده، این موفقیت‌ها ادامه دارد. در عین حال سینماگران مطرح‌مان همچنان در جشنواره‌های جهانی می‌درخشند، البته همیشه تا اندازه‌ای افت و اخیز وجود داشته و در زمان‌هایی این حضور پررنگ‌تر و زمان‌های دیگری کمرنگ‌تر شده است، اما در طول این سه دهه جزو مطرح‌ترین سینماها در جهان بوده‌ایم. اگر بخواهیم به همه کشورهایی که سینمای مطرحی دارند، نگاهی بیندازیم حضور ایران در عرصه بین‌المللی بسیار قابل تأمل است.»

در مقابل موضع اسفندیاری، افرادی هستند که با دیده شک به چنین افتخاراتی که فقط از سوی مدیران دولتی تکرار می‌شود، واکنش نشان دهند. اطبایی که سال‌هاست به عنوان پخش‌کننده بین‌المللی فیلم فعالیت دارد، در یادداشت اخیرش که در اختیار رسانه‌ها قرار داده است، به این حضورهای بین‌المللی از زاویه‌ای متفاوت نگاه کرده است. در یادداشت این فعال حوزه پخش فیلم آمده است: «تولید در سینمای ایران و در سراسر جهان افزایش یافته و بخش بزرگی از این فیلم‌ها در پی حضور در مجامع بین‌المللی سینمایی بوده، اما طبیعی است که ظرفیت نمایشی این رویدادها اندک و جوابگوی همه متقاضیان نیست. حضورها و موفقیت‌های بین‌المللی راه میانبر سینماگران برای رسیدن به جایگاه بالاتر هنری، اجتماعی و صنفی است، لذا این اشتیاق سینماگران از این زاویه قابل درک است، اما هم این ظرفیت‌های نمایشی محدود بوده و هم نیروی متخصص و حرفه‌ای برای عرضه و پخش بین‌المللی همه تولیدات سینمای ایران وجود ندارد، پس شماری از سینماگران به طور مستقیم یا از طریق افرادی که در مؤدبانه‌ترین شکل می‌توان آنان را دلال نامید، تصمیم به عرضه آثار خود گرفته و شماری آگاهانه و شماری ناآگاهانه به سوی این جشنواره‌های غیرواقعی هجوم می‌برند و برای فیلم‌های خود اعتبار غیرواقعی می‌خرند. در کمال تأسف دیده می‌شود که شماری از دوستان پخش‌کننده بین‌المللی هم دست به دامن این سامانه شده و حضورهای فیلم‌های تحت قرارداد خود را افزایش می‌دهند.»

آمارها چه می‌گویند!؟

اطبایی بارها در موارد مختلف از پررنگ شدن برخی جوایز کم‌اهمیت سینمایی توسط برخی جریان‌های رسانه‌ای و اشخاص گلایه کرده است. نمونه آن انتقاد وی از جوایز فیلم «قصر شیرین» در جشنواره فیلم شانگ‌های بود. این پخش‌کننده سینما بعد از آنکه مدیران سازمان سینمایی برای تبریک به رضا میرکریمی به خاطر جوایز فیلم «قصر شیرین» از یکدیگر پیشی می‌گرفتند، در یادداشتی با یادآوری اینکه شانگ‌های فستیوال مهمی در سینما نیست، پررنگ شدن جایزه گرفتن در آن جشنواره را ناشی از ناکامی سینماگران ایرانی عنوان کرده بود. وی این بار با ارائه آماری درباره حضورهای بین‌المللی سینمای ایران در سال گذشته میلادی، نشان می‌دهد که سینمای ایران نه تنها موفقیت چشمگیری در سطح بین‌المللی نداشته است، بلکه در بسیاری از رخدادهای مهم سینمای جهان اصلاً حضور نداشته و در فستیوال‌های تأثیرگذار جهانی غایب بوده است.

اطبایی می‌نویسد: «در حوزه عرضه و پخش بین‌الملل فیلم‌های بلند، پنج جشنواره، مهم‌ترین جشنواره‌های فیلم دنیا بوده که حضور و نمایش در این پنج جشنواره برای همه سینماگران و پخش‌کننده‌های فیلم از اهمیت بالایی برخوردار است. جشنواره‌های کن، ونیز، برلین، سان‌دنس و تورنتو. البته دو جایزه اسکار و گلدن گلوب را که جشنواره نبوده به این فهرست برتر باید اضافه کرد، هر چند هر دو در طبقه‌بندی جشنواره‌ها نبوده، اما از مهم‌ترین رویدادهای سینمایی جهان محسوب می‌شوند. حال به وضعیت سینمای ایران در این پنج جشنواره بسیار مهم جهانی و دو رویداد در سال ۲۰۱۹ بپردازیم که در یک جشنواره هیچ فیلمی نداشتیم و در چهار جشنواره دیگر هم سه فیلم بلند سینمایی و هفت فیلم مستند و کوتاه از سینمای ایران حضور داشتند.» وی در ادامه یادداشت خود به تشریح حضور نمایندگان سینمای ایران در جشنواره‌های خارجی طی سال گذشته میلادی پرداخته که اغلب آن‌ها بدون به دست آوردن دستاوردی بوده است.

وقتی گنجشک را برای سینما رنگ می‌کنند!

فهرست بلندی که اطبایی در یادداشتش از جشنواره‌های درجه ۴ و بی‌اهمیت سینمایی آورده است، نشان می‌دهد که در داخل ایران به اشتباه و به دلیل نداشتن آگاهی این جشنواره‌ها به عنوان فستیوال‌های مهم سینمایی معرفی شده است. این پخش‌کننده سینما می‌نویسد: «فناوری‌های جدید شرایط جدیدی برای عرضه و ارائه فیلم به جشنواره‌های فیلم به وجود آورده‌اند که متأسفانه این امکان بیشتر به گسترش جشنواره‌های دروغین و غیرواقعی کمک کرده تا تسهیل حضور فیلم‌ها در جشنواره‌ها! حال، رده‌بندی کیفی یک جشنواره فیلم تبدیل به موضوع ثانویه شده است! به واقع بسیاری از دوستان سینماگر، رسانه‌ها و مسئولان قدرت تشخیص واقعی و غیرواقعی بودن این رویدادها را هم نداشته و در نتیجه تحت تأثیر اخبار رسانه‌ای این موفقیت‌های کاذب و اغراق شده، به تحلیل‌های غیرعلمی و بی‌پایه دست زده‌اند و چه بسا از پی آن به سیاستگذاری‌هایی از همان دست! که نمونه‌های این اظهارنظرهای مسئولان درباره موفقیت‌های غیرواقعی فیلم‌های ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی در این چند ساله کم نبوده است!» اطبایی در انتهای یادداشت خود بر این نکته تأکید کرده است که بیش از ۹۰ درصد از حضورهای بین‌المللی سینمای ایران ناشی از تلاش بخش خصوصی بوده است، این واقعیت می‌تواند بی‌ثمر بودن سفرهای هزینه‌بردار مدیران دولتی به جشنواره‌های بین‌المللی را به خوبی به نمایش بگذارد.